(Cinet) – Người PuPéo vẫn còn giữ được nhiều nét văn hoá nguyên gốc, và phong tục tập quán đặc trưng riêng biệt. Lên nhà mới là nghi lễ rất quan trọng đối với người PuPéo, bởi trong quan niệm của họ làm nhà là công việc trọng đại của cả đời, nó quyết định tương lai của con người sau này.
Lễ lên nhà mới của bà con dân tộc PuPéo rất đặc biệt, được tổ chức vào thời khắc gần sáng, ngay khi gà gáy lần thứ nhất, khi đó bắt đầu hành lễ. Thầy cúng vào nhà, vung đuốc khắp không gian ngôi nhà để đuổi tà khí và ma quái, rồi ném đuốc ra ngoài cửa.
Sau đó, chủ nhà dùng bó đuốc ném lên đống lửa ở gian cạnh nơi đặt bếp sưởi rồi đào một cái hố vuông, mỗi bề 50cm, sâu 20cm ngay giữa nhà, chiếu thẳng với bàn thờ tổ tiên và thắp 3 nén hương cắm vào. Đây sẽ là nơi đặt bếp thiêng của nhà mới.
Khi hoàn thành nghi thức này, chủ nhà sẽ giết gà làm lễ cúng thần bếp. Gia chủ cắt tiết, vặt lông và mổ gà rồi đem đổ cả tiết gà, lông gà, nước làm lông vào cái hố mới đào giữa nhà. Lúc này, người nhà gia chủ sẽ san lấp hố, lấy 3 hòn đá kê để làm 3 ông đầu rau, rồi châm lửa vào bếp. Sau đó lấy một miếng vải đỏ treo ở giữa cửa ra vào nhà mới nhằm xua đuổi tà ma và đón điềm lành.
Sau khi thực hiện xong các nghi thức ở bếp và ở cửa ra vào, người trong gia đình mới được nhóm lửa đun nấu các món đồ cúng để dâng lên bàn thờ tổ tiên.
Lễ vật cúng tổ tiên trong ngày lên nhà mới được tính theo số hũ loog Ten (mối loong Ten ứng với một thế hệ đã mất) trên ban thờ. Mỗi hũ phải dâng một con gà, 5 nắm cơm nhỏ. Tiếp theo, khi cúng xong, thầy cúng đưa các hũ đó lên bàn thờ mới và cúng lại một lần nữa.
Người Pupéo là một trong 6 dân tộc ít người nhất nước ta, chủ yếu sống ở vùng biên giới Việt Nam- Trung Quốc thuộc các huyện: Mèo Vạc, Yên Minh, Đồng Văn thuộc tỉnh Hà Giang.
Trời hửng sáng là lúc mọi nghi lễ hoàn thành. Khi trời sáng hẳn, họ hàng, xóm bản kéo nhau đến nhà mới để mừng tân gia. Người đem theo gà, người đem theo chai rượu, người mừng tiền gạo… tuỳ theo lòng thành để chúc mừng gia chủ mọi sự may mắn và thịnh vượng.
Trong giai đoạn hai, được thực hiện từ 2008-2010, tỉnh Hà Giang đã có đề án hỗ trợ đồng bào dân tộc PuPéo, giúp đồng bào nâng cao đời sống vật chất và tinh thần. Dự án đã triển khai nhiều hoạt động nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế vùng đồng bào dân tộc PuPéo sinh sống phù hợp với kinh tế chung của tỉnh Hà Giang, phấn đấu không còn hộ nghèo và hoàn thiện các cơ sở hạ tầng. Bên cạnh đó, dự án sẽ triển khai các biện pháp nhằm bảo tồn văn hoá và các di sản của người PuPéo./
Cinet tổng hợp