Các trò chơi dân gian đặc sắc trong Tết “Khu già già” của người Hà Nhì. (Ảnh MH: Internet)
(Cinet)- Tết “Khu già già” hay còn gọi là Tết tháng Sáu của người Hà Nhì ở xã Ý Tý, huyện Bát Xát (Lào Cai) là một lễ hội lớn, kéo dài suốt bốn ngày (ngày Thìn, ngày Tỵ, ngày Ngọ, ngày Mùi) của tháng 6 âm lịch.
Người Hà Nhì ở xã Ý Tý tổ chức Tết này nhằm tôn thờ và tri ân các vị thần bảo vệ mùa màng, cầu cho một mùa vụ bội thu, hoa màu tươi tốt, đây cũng là dịp để con cháu dâng lên tổ tiên những sản vật gieo trồng được trong năm qua.
Để chuẩn bị đón Tết, Chức sắc trong làng đã triệu tập cuộc họp các già làng, trưởng họ, bàn việc đóng góp mua trâu và dựng lều cúng thần (nhà công viên), dựng các loại cây đu… từ chiều hôm trước. Theo tục lệ, trâu cúng thần phải là trâu đực, khỏe, lông đen tuyền và tìm mua ở bản khác. Khi mua trâu phải tìm hiểu con trâu đó thường ăn cỏ ở đồi nào thì người trong thôn đến khu đồi đó cắt cỏ gianh về lợp lều cúng thần. Lều cúng được dựng tại khu rừng cấm đầu bản.
Ngay từ sáng sớm ngày Thìn (ngày đầu của Tết) mọi người bắt tay vào công việc mà mình đã được giao từ chiều hôm trước. Mở đầu là lợp lại nhà “công viên” – nơi sẽ diễn ra các hoạt động chính của Tết. Một nhóm thanh niên đi lấy cỏ gianh về lợp thay thế lớp cỏ của năm cũ. Trai, gái trong bản rủ nhau vào rừng lấy những cành củi nhỏ và lấy cây làm đu bập bênh. Phụ nữ trong thôn đảm nhiệm những công việc, như làm bánh giầy để chia đều cho các gia đình; dọn dẹp đường làng ngõ xóm, nhà cửa;… Sau khi hoàn tất, làng sẽ tiến hành nghi lễ mổ trâu tế thần rừng.
Nghi lễ mổ trâu và tế thần rừng diễn ra trong buổi sáng sáng sớm ngày Tỵ (ngày thứ 2). Sau lễ cúng, thịt trâu sẽ được chia đều cho các gia đình trong thôn, dùng chế biến cùng với các nông sản khác làm cơm cúng tổ tiên vào buổi chiều. Riêng bộ lòng trâu được tổ chức ăn chung cả bản tại khu vực rừng cấm. Khi ăn chỉ có đàn ông được ngồi trong lều cúng, phụ nữ phải ngồi ăn bên ngoài.
Đến ngày thứ ba (ngày Ngọ), nghi lễ cúng chính thức của mỗi thôn sẽ diễn ra tại “công viên”, có 16 – 20 gia đình uy tín trong thôn được tham gia lễ cúng này, mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cơm bao gồm phần thịt trâu mổ từ hôm trước, các sản vật địa phương và rượu. Đồ cúng thần được xếp từng mâm, từng hàng bày trong lều, sau đó thầy cúng chính và hai thầy cúng phụ thay mặt dân làng thực hiện nghi lễ cúng thần, cầu cho mùa màng tốt tươi, người yên, vật thịnh… Sau lễ cúng chính, mâm cúng được hạ xuống, mọi người được mời ăn các lễ vật cúng tại “công viên”, chúc nhau sức khoẻ, mùa màng bội thu, cây cối tốt tươi.
Trong suốt những ngày tết, không khí tưng bừng tràn ngập cả làng bản. Đặc biệt, trong ngày Mùi (ngày cuối của Tết), tất cả các điểm “công viên” đều diễn ra các trò chơi dân gian đặc sắc. Già làng đánh đàn hoóttờơ, các cụ già say mê điệu múa hát truyền thống. Thanh niên nam nữ hát đối nhau và cùng vui chơi một số trò: trò đu dây, đu quay và hát giao duyên… Đây cũng là dịp để để các chàng trai cô gái trong bản gặp gỡ và tìm hiểu nhau./.
Cinet tổng hợp