Lời Thì Thầm Từ Quá Khứ - Biệt điện Trần Lệ Xuân, thăng trầm cùng thời cuộc

Giới thiệu khái quát về Biệt điện Trần Lệ Xuân: Biệt điện Trần Lệ Xuân không chỉ là một công trình kiến trúc đẹp mà còn nổi tiếng một thời với vẻ xa hoa lộng lẫy cùng danh tiếng và uy quyền của chủ nhân. Nơi đây từng được mệnh danh là đệ nhất trời Nam. Lịch sử hình thành và mục đích sử dụng: Tọa lạc trên triền đồi thông thơ mộng, một vị trí đắc địa của thành phố cao nguyên Đà Lạt, Biệt điện Trần Lệ Xuân được xây dựng cách nay hơn nửa thế kỷ. Đây là nơi nghỉ dưỡng của vợ chồng ông Cố vấn Ngô Đình Nhu và Đệ nhất phu nhân Trần Lệ Xuân. Quá trình xây dựng Biệt điện: Năm 1958, sau khi hoàn tất các thủ tục hành chính về việc mua bán khu đất hơn 13.000 m2 tại đồi Lam Sơn, gia đình Trần Lệ Xuân đã cho xây dựng và sửa sang khu Biệt điện. Khu Biệt điện là một quần thể kiến trúc độc đáo gồm 3 ngôi biệt thự được đặt tên rất hoa mỹ: Lam Ngọc, Hồng Ngọc và Bạch Ngọc. - Biệt thự Lam Ngọc gồm Lam Ngọc I và Lam Ngọc II. Đây là nơi sinh hoạt chính của chủ nhân, được thiết kế một cách hiện đại với phòng ngủ, phòng khiêu vũ, phòng hội họp, phòng tiếp khách. Đặc biệt Trần Lệ Xuân còn cho xây dựng hầm trú ẩn bí mật tại phòng ngủ và đường hầm thoát hiểm hướng về sân bay quân sự Cam Ly. Không gian bên trong được bài trí một cách cầu kỳ, đầy đủ tiện nghi với những đồ dùng hiện đại và trang sức đắt tiền được chọn lựa và đặt mua từ Âu - Mỹ ... - Biệt thự Hồng Ngọc có thiết kế “nhà Pháp” đặc trưng với hệ thống lò sưởi rất đẹp, cửa sổ chớp bên ngoài, cửa kính bên trong và tường xây rất dày để cách nhiệt. Ngôi biệt thự này Trần Lệ Xuân cho sửa sang để tặng cha mình là ông Trần Văn Chương, khi đó là đại sứ Việt Nam Cộng hòa tại Hoa Kỳ. Nhưng ông Trần Văn Chương chưa kịp về hưởng thụ thì diễn ra cuộc đảo chính lật đổ chế độ Ngô Đình Diệm ngày 01 tháng 11 năm 1963. - Biệt thự Bạch Ngọc với thiết kế quầy bar, lò sưởi lớn hình mái nhà Rông Tây Nguyên ở chính giữa được dùng làm nơi vui chơi, giải trí cho gia đình Trần Lệ Xuân và cũng là nơi đón tiếp các vị khách ngoại quốc, tướng lĩnh cao cấp của chế độ Việt Nam Cộng hòa. Đặc biệt, phía trước biệt thự này có một hồ bơi với hệ thống làm nónghiện đại để phục vụ chủ nhân và quan khách trong điều kiện thời tiết lạnh giá của Đà Lạt. - Ngoài ra, trong khuôn viên của Biệt điện còn có khu vườn Nhật Bản. Để làm khu vườn này, Trần Lệ Xuân phải mời kiến trúc sư người Nhật Hiroshi Kitagawa thiết kế và thi công. Bên cạnh phong cách Nhật cầu kỳ, khu vườn còn có điểm nhấn là hồ nước với tạo hình đặc biệt. Khi hồ đầy nước sẽ hiện rõ bản đồ Việt Nam hình chữ S. - Tuy nhiên, sau cuộc đảo chính năm 1963, anh em Diệm Nhu bị thủ tiêu, Trần Lệ Xuân và các con phải sống lưu vong ở nước ngoài, Biệt điện bị tịch thu, sung công và giao cho Toà Thị chánh Đà Lạt quản lý. Ngay trong thời gian này, nhiều tài sản giá trị của khu biệt điện đã bị lấy cắp, chiếm dụng. - Năm 1969, khu Biệt điện được chuyển giao cho Bộ Phát triển Sắc tộc làm Bảo tàng Sắc tộc Tây Nguyên. Đến năm 1975, sau cuộc tháo chạy của chính quyền Việt Nam cộng hòa, không ít đồ vật quý giá đã bị trộm cắp, tẩu tán; các công trình kiến trúc bị đập phá. Biệt điện Trần Lệ Xuân trở nên hoang tàn và chìm vào quên lãng. Sau những thăng trầm của thời cuộc, năm 2006, toàn bộ khu biệt điện đã được trùng tu, tôn tạo và trở thành trụ sở của Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV – Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước.